Kannabis Pangenomu: Tıbbi ve Endüstriyel Kullanım Potansiyelini Ortaya Çıkarıyor

Salk Enstitüsü araştırmacıları, 193 farklı kannabis (kenevir) genomunu analiz ederek bu bitkinin bugüne kadarki en kapsamlı genetik atlasını oluşturdu. Çalışma, tıbbi, endüstriyel ve tarımsal uygulamalar için benzersiz çeşitlilik ve fırsatlar sunuyor.

Giriş
Kannabis (Cannabis sativa), 10.000 yılı aşkın süredir insanlık tarihinin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Tohum yağı, tekstil hammaddesi ve gıda kaynağı olarak kullanılan bu bitki, günümüzde psikoaktif etki gösteren THC (tetrahidrokannabinol) ile tanınsa da, yasaklar nedeniyle uzun süre hak ettiği ilgiyi görememiştir. 2014 ve 2018’de ABD’de yapılan yasal düzenlemeler, kannabisin tıbbi, yemlik ve lif amaçlı kullanım potansiyelini yeniden gündeme taşıdı.

Pangenom Nedir?
Bir türün tüm genetik çeşitliliğini kapsayan haritaya “pangenom” denir. Salk Enstitüsü’nden Todd Michael ve ekibi, Oregon CBD, Oregon State University ve HudsonAlpha Institute of Biotechnology ile yürüttükleri iş birliği sonucunda 193 kannabis genomunu inceledi. Bu, türün tamamı için bugüne dek yapılmış en kapsamlı ve yüksek kaliteli genetik atlas anlamına geliyor.

Ana Bulgular

Benzersiz Çeşitlilik: Pangenomda yer alan genlerin yalnızca %23’ü tüm popülasyonda ortak, %55’i çoğunlukta, %21’i kısmen ve %1’den azı yalnızca tekil örneklerde bulunuyor.

Haplotip Çözünürlüğü: İlk kez hem dişi hem erkek kromozomları ayrı ayrı çözülerek diploid yapının tam haritası çıkarıldı. Bu sayede, bir nesilden gelen gen varyasyonları ayrıntılı şekilde izlenebiliyor.

Kannabinoid Üretimi: THCAS ve CBDAS genlerinin insan müdahalesiyle seçici baskıya uğradığı, kannabinoid üretiminden sorumlu genlerin transpozon adı verilen mobil DNA elemanları içinde yer aldığı keşfedildi.

Endüstriyel Uygulamalar: Yağ asidi metabolizmasıyla ilgili genlerdeki yapısal farklılıklar, THCV (tetrahidrokannabivarin) üretimini etkiliyor. Gelecekte bu varyantlar, besin değeri yüksek yağ tohumları veya biyoyakıt hammaddesi olarak kullanılabilir.

İleriye Bakış
Avrupa ve Asya genomları arasındaki farklılıklara dayanarak, henüz keşfedilmemiş yabani bir kannabis akrabası olabileceği öne sürülüyor. Ayrıca, erkek bitkilerdeki gen havuzunun “feminizasyon” yöntemleriyle atlanan potansiyel taşıdığı ve bu genlerin gelecekte dayanıklı ve verimli çeşitlerin geliştirilmesinde kilit rol oynayabileceği belirtiliyor.

Sonuç
Bu pangenom kaynağı, dünya çapındaki araştırmacılara dinamik bir rehber sunarak kannabisin tıbbi, tarımsal ve endüstriyel potansiyelini tam anlamıyla ortaya çıkaracak bir dönüm noktası niteliğinde. Hem lif, hem yağ, hem de farmasötik alanlarda yeni nesil kannabis çeşitleri geliştirmek için artık genetik olarak güçlü bir altyapıya sahibiz.

Kaynak: sciencedaily