Ozon artışı bitki verimini önemli derecede etkiliyor
Endüstrileşmenin ve kentleşmenin yüksek olduğu bölgelerde özellikle yaz aylarında yeryüzü ozon seviyesinde yükselmeler meydana gelir. Bu ozon artışı insanlar ve hayvanlar için zehirleyici etkiye sahip olduğu gibi bitkileri de olumsuz etkileyerek ciddi verim düşüşlerine neden olabilir.
Ozon, normalde stratosfer tabakasında bizi zararlı ultraviyole ışınlardan korurken, atmosferin en alt tabakasında yani troposferde ise yüksek oranlarda bulunması ile insanlar ve bitkiler için zehirleyici etki yaratır [1]. Bununla birlikte son yüzyılda iklim değişikliği nedeniyle ozon seviyesindeki yükseliş, bitkilerde ozon hasarı riskini arttırmaktadır [2].
Yüzeydeki ozon, bitkilerin yapraklarından giren ve fotosentez miktarını azaltan bir kirleticidir. Böylece birçok tarımsal ürünün verimini önemli derecede kısıtlayabilir. Yapmış olduğu bu zarardan kaynaklı yaklaşık 14-26 milyar dolar ekonomik kayıp olduğu düşünülmektedir. Bunun yanı sıra fotosentezin kısıtlanması neticesinde ortamdaki CO2 daha az kullanılacağı için sera gazı etkisi olan bu CO2, küresel ısınma gibi iklim değişikliği sonuçlarına neden olur [1].
Geleneksel olarak bitkilerdeki ozon hasarı riski, ortamdaki ozon miktarının ölçümü ile gerçekleştirilmektedir. Ozonun bitki örtüsüne olan olumsuz etkisi ise, ozonun bitki yapraklarındaki stoma açıklıklarından girişi ile gerçekleşir ve bitki gelişimini olumsuz yönde etkiler [2].
Mevcut ozon konsantrasyonunun küresel olarak artacağı ve bu durumun tarım ve gıda güvenliğinde son derece önemli etkilere sahip olacağı öngörülmektedir. Amerika’da yapılan bir tarla denemesinin sonuçlarına göre normal ozon seviyeleri (10ppm/h), soya verimini %10 oranlarında düşürebilmektedir. Araştırıcılar yapmış oldukları çalışmalarında, ozonun soya bitkisi verimine olan etkisini daha iyi tahminlemek için bilgisayar modelleme sistemleri geliştirmişlerdir. Bu iklim vejetasyon modeli sayesinde soya üretimini kısıtlayan hasarı tespit edebiliyor olmak gelecekte küresel ve bölgesel soya veriminin tahminlenmesi için hayatidir [1].
Araştırıcıların JULES olarak adlandırdığı iklim-vejetasyon bilgisayar modeli, gerçekleştirilen yerel denemelerde başarılı sonuçlar vermiştir. Yeni kalibre edilen JULES versiyonunu bölgesel ve küresel olarak uygulayacaklarını ifade eden araştırıcılar, bu çalışmanın iklim değişikliğinin gıdaya etkisini anlamada daha etkili olacağını bildirmişlerdir [1].
Tüm bunlar düşünüldüğünde iklim değişikliğinin olumsuz etkileri olan yüksek sıcaklık, kuraklık ve soğuk stresi gibi sorunların yanında, ozon stresi de bitkilerde ciddi sorunlara neden olacaktır. Artan insan popülasyonu, kentleşme, teknolojinin ilerlemesi ve endüstrileşme sonucunda ozon salınımı gittikçe artmakta olup, bu tehlikeye önlem olarak ülkemizde de ozon stresi üzerine çalışmaların yapılması gerektiğini söylemekte fayda var.
KAYNAK
Resim Kaynak
