Buğday Büyüme Aşamaları ve Kritik Dönemler | Çimlenme ve Kardeşlenme
Buğdayın ekimi genellikle kış öncesi sonbaharın yapılır ve gelişiminin önemli bir kısmını kış soğuklarında geçirdiği için serin iklim tahılları kategorisinde listelenmeye hak kazanmıştır.
Yaşam döngüsünü yaklaşık 7-8 ay gibi bir sürede tamamlayan buğday her ne kadar sonbahar ve yazı ucundan yakalasa da dört mevsimi de yaşayabilen bir bitkidir. Günümüz ve geleceğin en önemli problemi haline gelen iklim değişikliği neticesinde çevresel değişimlerin bitkide meydana getirdiği etkileri takip edebilmek ve önlem alabilmek için buğdayın büyüme aşamalarının iyi bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle buğdayın büyüme aşamaları ve kritik süreçlerini sizler için incelemek istedim.
Buğday temel anlamda 4 aşamaya ayrılır. Bunlar;
- Çimlenme ve kardeşlenme
- Sapa kalkma
- Başak ve çiçek oluşumu
- Tane dolum süreci
İlk aşama ekimi yapılan buğday tohumlarının çimlenmesi ile başlar. Buğday tohumu tarlaya ekildiğinde dormant (uyku hali) haldedir. Uygun toprak nemi ve sıcaklığı sağlandığında buğday tohumu dormansiyi kırar ve çimlenmeye başlar. Buğday uygun toprak nemi koşulları sağlandığında genelde 5-37°C toprak sıcaklıklarında çimlenmeyi gerçekleştirebilmektedir ve en uygun toprak sıcaklığı aralığı ise 12-25°C ‘dir. Tüm bu uygun koşullar gerçekleştiğinde yukarıda 1 ve 2 numaralı görselde görüldüğü üzere halk dilinde çivi çakmak olarak tabir edilen önce radisil çıkışı ve takiben koleoptilin toprak yüzeyine çıkışı gerçekleşir. Bu süreçte meydana gelen don ve kuraklık zararları metrekaredeki buğday çıkışında ciddi kayıplara neden olabilmektedir. O nedenle buğdayın çimlenmeye başladığı bu dönem dikkate alınarak ekim tarihinin belirlenmesi oldukça önemlidir.
Buğdayda koleoptil dediğimiz kavram, bitkiyi oluşturacak olan bitki büyüme dokularının toprak yüzeyine çıkışın esnasında zarar görmemesi için onu bir kılıf gibi saran yapıdır (Üstteki resimde 4 numaralı görsel). Genetik olarak çeşitten çeşide değişebilmekle birlikte koleoptil dediğimiz bu yapının uzunluğu farklılık gösterebilmektedir. Koleoptil uzunluğu buğday ekim derinliğini belirlemede kritik öneme sahiptir. Şöyle ki toprak neminin normal ekim derinliğinde yeterli olmadığı koşullarda, buğday daha derine ekilip uygun toprak nemine ulaşması sağlanabiliyor. Ancak tam olarak bu aşamada ekimi yapılan buğday çeşidinin genetik olarak sahip olduğu koleoptil uzunluğu devreye giriyor. Eğer ki buğday sahip olduğu koleoptil uzunluğundan daha derine ekilirse bitki toprak yüzeyine çıkamaz ve toprak nemine ulaşmaya çalışırken bitkinin ortaya çıkmasını engellemiş oluruz. O nedenle bu kritik süreci enine boyuna iyi değerlendirmek homojen ve sağlıklı bir buğday çıkışı için önem arz etmektedir.
Buğday bitkisi toprak yüzeyine çıkış yaptıktan sonra fotosentez yapmaya başlar ve yaprak sayısını arttırır. Genelde bitki 2-3 yapraklı hale geldikten sonra kardeşlenme dediğimiz süreç başlar. Bu süreçte ana sapın toprak altı kısmında bulunan boğumdan yeni bitkiler meydana gelir ve kardeş olarak adlandırılan bu bitkilerin her biri koşullara göre değişmekle birlikte ana sapta olduğu gibi başak oluşturma kabiliyetine sahiptir. Yani kardeş sayısı arttıkça birim alanda başak sayısı da artacak ve bu sayede birim alanda verimlilik artacak diyebiliriz. Ancak bu her zaman geçerli olmayabilir. Buğday çeşitlerinin kardeş sayısı bakımından genetik kapasiteleri vardır. Bununla birlikte her ne kadar kardeş sayısı fazla olsa da günün sonunda başak verebilen yani fertil kardeş sayısı daha önemli olmaktadır. Fertil kardeş sayısı birincil düzeyde çevre koşullarından etkilenmektedir. O nedenle kardeşlenme dediğimiz bitkinin vejetatif aksamını geliştirdiği ve güçlendiği bu süreçte manipüle edebildiğimiz çevresel koşulların takip edilmesi ve eyleme geçilmesi buğday verim kayıplarının önüne geçmede kritik öneme sahiptir. Örneğin kardeşlenme döneminde önemli derecede yeşil aksam artışı olur ve bu süreçte yapılacak gübreleme, ilaçlama, sulama vb. kültürel işlemler sağlıklı bir kanopi oluşumunu sağlayarak verimin korunmasını sağlar. Bununla birlikte ekimini yaptığımız buğday çeşidinin kardeşlenme kapasitesini bildiğimiz takdirde birim alana ekilecek tohum miktarını ayarlayabilir bu sayede gereksiz tohum masrafından kurtuluruz.
Bir sonraki aşama olan sapa kalkma yakında..
KAPAK RESİM
